انواع مزاج آدمی و نشانه های آن

بدن انسان از عناصر چهارگانه ساخته شده است، همچنان كه چهار نوع خلط به نام اخلاط اربعه در بدن هر شخصي وجود دارد. اخلاط اربعه عبارتند از: صفرا، خون، بلغم، و سودا.
اين اخلاط در بدن افراد بايد به حالت تعادل باشد، در غير اين صورت، هر كدام از آنها كه غلبه نمايد، مشخص كننده‌ي نوع مزاج غالب در آن فرد است؛ به عنوان مثال، اگر در فردي صفرا غلبه نمايد، او را صفراوي مزاج، و اگرخون غلبه كند، او را دموي مزاج، و اگر بلغم غلبه نمايد، او را بلغمي مزاج مي‌نامند؛ همچنان كه اگر در شخصي سودا غلبه نمايد، او را سوداوي مزاج مي‌نامند.

نشانه‌هاي غلبه صفرا
نشانه‌هاي غلبه صفرا عبارتند از: تشنگي و سوزش جگر، زبري پوست صورت، زردي چشم، كدورت ادرار، عصبي شدن، ناراحتي معده، تلخي دهان، كم اشتهايي، حالت تهوع، سردرد و درد شقيقه، سياهي رفتن چشم، سرگيجه، خشكي پوست، ترك خورد پوست دست و پا، گرمي بدن يا داشتن تب، جوشش فم‌المعده، ديدن خواب‌هاي هولناك، مانند جنگ و ستيز، پوسته پوسته شدن پوست سر (شوره‌ي سر) نمايان شدن لكه‌هاي سفيد يا قهوه‌اي در صورت و يا ديگر اعضاي بدن، ريزش مو، ابتلا به بيماري آلوپسي (=ريزش موضعي مو)، علاقه به نوشيدن آب و يخ و خوردن يخ، يبوست مزاج، بهانه‌جويي و تندخويي. اين گونه افراد را صفراوي مزاج گويند. همه و يا اكثر نشانه‌هاي ياد شده در بيشتر افراد صفراوي مزاج ديده مي‌شود. البته ميزان بروز اين ننشانه‌ها به مقدار غلبه‌ي صفرا بستگي دارد.

نشانه‌هاي غلبه خون
اگر در بدن فردي خون غلبه نمايد و خون كثيف شود و يا بهتر بگوئيم سوخته شود علامت آن سنگيني سر، خميازه كشيدن، چرت زدن، كندي حواس، شيرين شدن دهان، لزج بودن آب دهان، سرخي رنگ بدن، قرمزي زبان، خارش بدن، بروز دمل و جوش‌هاي ريز در بدن به خصوص در پيشاني و پشت سر و در قسمت كتف و شانه‌ها و گاه خون آمدن از بين دندان‌ها و در نهايت كسالت و خمودگي مداوم است.
افرادي را كه خون در آنان غلبه مي‌كند دموي مزاج گويند. مهمترين علت غلبه خون، پرخوري و زياده‌روي در مصرف انواع غذاهاي سرخ شده و تند و تيز است. افراد دموي مزاج اغلب از آرامش نسبي برخوردار نيستند.

نشانه‌هاي غلبه بلغم
سفيدي، نرمي. و سردي پوست بدن، مانند مردم اروپا، دير هضم شدن غذا، آروغ ترش زدن، ميل به بسيار به خواب داشتن، جاري شدن آب از دهان، رقيق بودن آب بيني، كم حواسي، زيادي بول، دفع بول با فشار زياد و حجم بسيار، سستي و بي حالي، بي حس بودن بدن، سفيد شدن موي سر و ريزش آن قبل از موعد پيري، درد معده و درد پشت، گرفتگي ماهيچه‌هاي پشت، كمر درد، گردن درد، پادرد، زانو درد، نقرس، فلجي، لك و پيس (=ويتيليگو) لقوه (كج شدن دهان و صورت، رعشه (=پاركينسون)، ضعف مثانه، ترش شدن دهان، بوجود آمدن لك سفيد در چشم، ضعف بينايي، تنگي نفس، تپش قلب، به خصوص بهنگام بيدار شدن از خواب. توليد كرم‌هاي كدو يا كرمك در انتهاي روده بزرگ، اينگونه افراد را بلغمي مزاج گويند. غلبه اين خلط فوق العاده خطرناك است و انسان را دچار بيماري‌هاي صعب‌العلاجي مي‌كند از اين رو لازم است هر چه سريعتر در به تعادل در آوردن اين خلط كوشيد. از جمله بيماريهايي مانند: آرتريد روماتوئيدژ، بيماري خطرناك ام‌اس (MS)، بيماري لاعلاج لك و پيس و يا برص، و برخي ديگر از بيماري‌هاي صعب‌العلاجي كه امروزه از نظر علم پزشكي علت آن مشخص نيست و آنها را «اتوايميون» مي‌نامند.
سلامتي هديه‌اي است از جانب خداوند متعال كه بايد قدر آن را دانست و هميشه شكرگذار الطاف الهي بود.

نشانه‌هاي غلبه سودا
نشانه‌ي غلبه‌ي سودا كه ناشي از رسوبات خون و مركز طحال است؛ عبارتند از: خستگي و كوفتگي بدن، لاغري، پژمردگي روح و جسم، بي نشاطي و افسردگي، يبوست مزاج، خودخوري، احساس سوزش در هنگام دفع بول، تيره رنگ بودن ادارار، مدفوع و قي، سياه و قيري شكل بودن مدفوع، شور بودن دهان، بوي بد دهان، تاريكي چشم، تيرگي رنگ صورت، شب كوري، سوزش معده، فكر بسيار ديدن خواب‌هاي آشفته (=كابوس) اخلاق تند و زشت، دلتنگي و بي‌قراري، بوجود آمدن لكه‌هاي سياه در بدن، جذام، بيماري‌هاي پوستي(=سودا) زخم شدن پوست به سبب خارش زياد، قلنج شدن روده (=بيماري كوليت) نسيان و فراموشي يا آلزايمر، حرص خوردن زياد.
افراد سوداوي مزاج اكثراً دچار بيماري‌هاي روحي و رواني مي‌شوند و معمولاً تا اواخر عمر از داروهاي روان گردان استفاده مي‌كنند.

غذاهاي مضر براي افراد دموي مزاج
غذاهاي سرخ شده، چرب و پرحجم، شيريني‌جات قنادي و مصنوعي، پرخوري، ادويه‌جات تند، غذاهاي شور (كلم شور، خيارشور و غيره) گوشت زياد كره و خامه، غذاهاي نشاسته‌اي، آب يخ، دوغ، نوشابه، تخم مرغ، نوشيدن مايعات، همراه با غذا و يا بلافاصله بعد از آن خرما، رطب، توت خشك، كشمش، سُس، رُب، ترشي‌جات، سركه، سير، چاي، قهوه، نسكافه، ماست، بادمجان و غذاهاي ساندويچي.

غذاهاي مفيد براي افراد دموي مزاج
نوشيدن روزي شش ليوان آب خنك نيم ساعت قبل و دو ساعت و نيم بعد از غذا، زرشك، كاهو، خيار، ميوه‌جات به خصوص سيب درختي همراه با پوست و دانه‌هاي آن، انار، سبزيجات، پوست جو، ليموترش تازه، استفاده از سالاد فصل قبل از غذا؛‌روغن زيتون، ‌حبوبات و غلات جوانه زنده (مثل گندم، جوي دوسر، ماش و عدس) بذرهاي ملّين (مانند خاك شير، اسفرزه، تخم ريحان، بالنگو، بارهنگ، تخم مرو) عسل به مقدار كم، غذاهاي خام ، ميوه‌جات و سبزيجات، انواع توت، بخصوص شاه توت، كدو خورشتي، نوشيدن 2 تا 3 ليوان آب زرشك كه سريعاٌ خون را به حالت طبيعي باز مي‌گرداند. كم خوري، استفاده از غذاهاي ساده و كم كالري مانند سبزيجات بخار پز، به افرادي كه دموي مزاج هستند نيز نرمش و ورزش سبك توصيه مي‌شود.

غذاهاي مضر براي افراد صفراوي مزاج
چاي، قهوه، نسكافه، لبنيات، تخم مرغ و غذاهاي فريز شده، زودپز شده و سرخ شده، سُس و رُب، غذاهاي چرب و پرحجم، ماكاراني، آش رشته، سير و كليه‌ي غذاهاي گرم، ادويه‌جات تند، آب يخ، نوشابه، نوشيدن مايعات همراه با غذا يا بلافاصله بعد از آن، شيريني‌جات و قنادي و مصنوعي، آجيل شور، گوشت قرمز، بريده بريده غذا خوردن يعني اينكه انسان مداوم در حال خوردن باشد مانند تخمه شكستن و خوردن تنقلات، خوردن بادمجان، موز، كليه‌ي غذاهاي ساندويجي، مانند سوسيس، كالباس، كوكتل، سمبوسه، فلافل، پيتزا، همبرگر و خوردن خربزه، آناناس و طالبي.
علت ممنوع بودن اين غذاها براي افراد صفراوي مزاج اين است كه PH اين غذاها ونيز پي اچ (PH) كبد بالاست. استفاده از اين مواد باعث افزايش دماي كبد و ترشح زياد صفرا و در نتيجه ايجاد راه‌بندان در مجاري كبد مي‌شود اين حالت موجب تشكيل سنگ‌هاي صفراوي در كيسه صفرا مي‌شود و علائمي نظير يبوست، زرد شدن چهره، و دردهاي شديد در ناحيه‌ي سمت راست بدن در زير دنده‌هاي راست را در پي دارد.

غذاهاي مفيد براي افراد صفراوي مزاج
همه انواع مركبات، انار، شاه توت، خيار، سيب، گلابي، آلبالو، گيلاس، آلو، گوجه سبز و زرشك براي افراد صفراوي مزاج مفيد هستند، بهترين دارو براي اين افراد هندوانه، گرمك، كدو خورشتي، هويج فرنگي، روغن زيتون، سوپ جو با پاچه‌ي گوسفند و همراه با تعدادي آلو بخار و سبزيجات مانند اسفناج و گشنيز و ليمو ترش تازه و روغن زيتون است. همچنين سيب زميني بخارپز، قارچ، باميه‌ي خورشتي، پياز، برگ هلو، برگه زردآلو، مغز بادام خام، برنج سفيد با روغن زيتون، كدوحلوايي، نخودفرنگي، عدس، ماش، جوي دوسر، مخمرآبجو، ليمو عماني، براي كبد و افراد صفراوي مزاج بسيار مفيد است. نوشيدن روزانه يك تا سه ليوان آب زرشك، نيم ساعت قبل از غذا و دو ساعت و نيم بعد از آن نيز فوق العاده مفيد است.
بذرهاي مليّن، مانند خاكشير، اسفرزه، تخم ريحان، تخم مرو، بارهنگ، بالنگو، ترشي‌جات طبيعي، مغز فلوس، شيرخشت، ترنجبين، عسل به مقدار كم و همراه با ليمو ترش تازه و به صورت شربت شده كه به آرامي ميل شود، انگور، كاهو، مغز خيار، تخم كدوي خام، تخم خيار، مغز تخم هنداونه، تخم كاهو، از هر كدام به مقدار مساوي مخلوط كرده آسياب شود و روزي دو بار، و هر بار يك قاشق غداخوري در يك ليوان آب مخلوط گرديده و ميل شود.

غذاهاي مضر براي افراد بلغمي مزاج
تمام مواد لبني، مانند شير، ماست، دوغ، كره، سرشير، خامه، پنير و كشك براي افراد بلغمي مزاج مضر است. ترشي‌جات، سركه، شور، برنج سفيد، عدس، سيب زميني، آب يخ، انواع نوشابه‌هاي گازدار، چاي، قهوه، نسكافه، سوپ جو، آش‌جو، ميوه‌جات ترش و كال، نارنگي، كيوي، گرمك، خيار پوست كنده، قارچ، آش، جو، گوشت گاو و گوساله، انواع گوشت سفيد، سس، رب، گوجه فرنگي، پرخوري، غذاهاي فريز شده و غذاهاي زودپزشده، كدو خورشتي، كليه‌ي غذاهاي سردي بخش، استفاده از چند نوع غذا باهم، نوشيدن مايعات همراه با غذا و يا بلافاصله بعد از آن، آش رشته، ماكاروني و كليه‌ي تنقلات مصنوعي، مانند: پفك، شكلات، آدامس، بيسكويت، يخمك، نوشمك، چيپس، و. .. مصرف اين نوع موادغذايي خلط بلغم را فعال مي‌كند و آن را افزايش مي‌دهد.
بلغم همان سيستم ايمني بدن است كه با اين نوع تغذيه ضعيف مي‌شود و در نتيجه، بدن آدمي در مقابل اتواع پارازيت‌ها آسيب پذير مي‌شود. در واقع، سيستم ايمني بدن عليه خود وارد عمل مي‌شود كه در اصطلاح پزشكي آن را اتوايميون مي‌نامند. غذاهاي ياد شده باعث اين نوع بيماري‌ها مي‌شود كه از نظر پژشكي براي آن‌ها درماني وجود ندارد.
بهترين درمان براي اين گونه افراد استفاده نكردن از غذاهاي نامبرده است. يكي از مهمترين دلائل علمي استفاده نكردن از اين نوع غذاها، پايين بودن PH آن هاست كه در بدن ايجاد اسيدوز مي‌كنند. اسيدوز روي اعصاب مركزي اثر مخربي مي‌گذارد و اين سيستم را به مرور فلج مي‌كند.

غذاهاي مفيد براي افراد بلغمي مزاح
تمامي غذاها‌ي گرمي بخش از قبيل گوشت شتر، گوسفند، كبوتر، سار، گنجشك، بوقلمون كباب شده و از ميوه‌جات: همه‌ي ميوه‌هاي رسيده و شيرين، از ادويه جات: هل، دارچين، زعفران، جوزهندي، فلفل سياه و سفيد، و دانه‌ي فلفل، دانه‌ي خردل، سير، موسير، از ريشه‌ها: چغندر، شلغم، هويج، كلم قمري، ترب سياه و سفيد، از سبزيجات: كليه‌ي سبزيجات گرم: مانند: انواع كلم، ساقه‌ي كرفس، نعنا، ريحان، جعفري، مرزه، ترخون، تره و شويد. از حبوبات: نخود، گندم، لوبيا چيتي، لوبيا كشاورزي و يا كپسولي، دال، عدس و لپه. در صورت استفاده از ساير حبوبات و غلات، بهتر است از ادويه‌جات گرم مانند: زيره‌ي سياه، زيره‌ي سبز، زنجبيل، دارچين، هل، زعفران، و كمي زردچوبه استفاده شود. از بذرهاي مليّن مانند: تخم ريحان، تخم شربتي، قدومه‌ي شيرازي، خاكشير و بارهنگ نيز مي‌توان استفاده كرد. از خشكبار: بادام، گردو، فندق، پسته، كنجد، ارده مفيد است و از عسل و شيره‌ي خرما مي توان مصرف كرد. استفاده از اين نوع مواد غذايي بسياري از بيماري‌ها‌ي اتوايميون، مانند: بيماري‌هاي رماتيسم، پاركينستون، و ساير بيماري‌هاي صعب‌العلاج را درمان مي‌كند. اكثر افراد مبتلا به اين بيماري‌ها از طبع سرد برخوردارند.

غذاهاي مضر براي افراد سوداوي مزاج
بادمجان، غذاهاي نمك سود، مانند: ماهي دودي، ماهي شور، خيارشور، نمك زياد، پنيرشور، گوشت گاو و گوشت حيوانات پير همچنين غذاهاي مانده و بيات، ماست پنير، چاي شيرين، شيريني جان قنادي و مصنوعي، ترشي‌جات، سركه، شور، گوجه فرنگي، سس، رب، كليه‌ي غذاهاي ساندويچي، آب يخ، ‌مرغ، تخم مرغ ماشيني، ماهي، برنج سفيد، ‌خوراك عدسي(=عدسي)، نوشيدن مايعات همراه با غذا، غذاهاي سرخ شده، غذاهاي فريز شده، غذاهاي زودپز، تنقلات مصنوعي، مانند: شكلات، پفك، بيسكويت، يخمك، چيپس، كاكائو، و. .. افراد سوداوي مزاج از نوشيدن چاي به خصوص چاي شيرين و همچنين از مصرف نسكافه، ‌قهوه و دوغ جداً بايد خوداري كنند. معمولاً افراد سوداوي مزاج علاقه فراواني به نوشيدن چاي، دوغ و ماست پيدا مي‌كنند كه بايد از مصرف آن‌ها پرهيز نمايند.

غذاهاي مفيد براي افراد سوداوي مزاج
كليه‌ي غذاهاي گرمي بخش: مانند«گوشت گوسفند، گوشت شتر، گوشت كبوتر، گوشت گنجشك، گوشت سار». در صورت مصرف برنج، ‌حتماً از شويد و زيره‌ي سياه استفاده شود. سبزي‌جات گرم مانند: نعنا، ريحان، ترخون، مرزه، جعفري، تره، انواع كلم، ساقه‌ي كرفس، عسل، توت، كشمش، انجير، خرما، هل، ‌دارچين، زنجبيل، زعفران، زيره و استفاده از بذرهاي ملين، مانند : قدومه‌ي شيرازي، ‌تخم شربتي، و ساير مليّن‌هاي ملايم از جمله خواركي‌هاي مفيد افراد سوداوي مزاج است.