چرا سنیها خمس را جایز نمی دانند؟

سوال: چرا سنیها خمس را جایز نمی دانند؟

قرآن کریم دربارۀ خمس می‏فرماید: «واعلموا أنما غنمتم من شيء فان لله خمسه و للرسول و لذی القربی و الیتامی و المساکین و ابن السبیل... » یعنی: «بدانید هرگونه غنیمتی به دست آورید، خمس آن برای خدا و برای پیامبر و برای نزدیکان و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه، است.» (سورۀ انفال، آیۀ41)   

      در این آیه به صراحت می‏فرماید: آنچه از اموال به صورت غنیمت به دست آوردید، یک پنجم آن را برای خدا و رسول و تزدیکان آن حضرت اختصاص دهید.

سخن در این است که آیا غنیمت اختصاص به غنایم جنگی دارد یا هر چیزی که انسان به دست آورد بر آن غنیمت صدق می‏کند؟ چراکه شیوۀ قرآن به گونه‏ای است که اصول کلی احکام، عقاید و اخلاق را بیان می‏فرماید و به جزئیات نمی‏پردازد. نمونۀ بارز آن، مسألۀ نماز و حج می‏باشد که تعداد رکعات و کیفیت خواندن و انجام دادن حج بیان نشده است، از این‏رو در فهم قرآن و دستورات آن تنها قرآن کافی نیست؛ بلکه وجود مبارک پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و آله ـ وبیانات وسیره آن حضرت ضروری می‏باشد تا با تفسیر قرآن، جزئیات احکام و عقاید را  برای امت تبیین فرماید که از آن سنت یاد می‏شود.

     بدین جهت در آیات خمس و زکات نوع مالی که زکات و خمس به آن تعلق می‏گیرد و همچنین شرایط و خصوصیات بیان نشده است. از این‏رو برای دست‏یابی به عقاید و احکام صحیح اسلام بایستی به سنت صحیح و مورد اطمینان مراجعه کنیم.

     در آیه‏ ای که مربوط به خمس است سه چیز را بیان و مشخص فرموده است:

     در پاسخ به این سؤال باید به سنت مراجعه شود و با مراجعه به سنت روشن می‏گردد که خمس فقط در غنائم جنگی نیست بلکه غیر آن را در بر می‏گیرد. البته با اختلافاتی که در مذاهب اسلامی در این زمینه به چشم می‏خورد، دایرۀ آن محدود یا گسترده می‏شود. برخی دایرۀ خمس را در هر نوع غنیمتی که از نظر عرف و لغت به آن غنیمت گفته می‏شود، گسترش می‏دهند، که این نظریۀ شیعه است و برخی دیگر دایره را محدود به غنائم جنگی و رکاز (گنج‏های یافت شده) می‏دانند و این نظریۀ اهل سنت است. توضیح:

     "اهل سنت بر اساس روایتی که از ابوهریره نقل می‏کنند که: «وفی الرکاز الخمس»:

      در رکاز که به مال مدفون در زمین اطلاق می‏شود، خمس را واجب می‏دانند. از این‏رو  اهل سنت خمس را منحصر در غنائم جنگی نمی‏دانند گرچه دایرۀ آن را محدود می‏کنند، ولی شیعه در سودهای معاملات و سرمایه‏هایی که یک سال بر آن بگذرد به جای زکات آن را مشمول غنیمت می‏دانند. ولی اهل سنت زکات را در چنین اموال و سرمایه‏ هایی واجب می‏دانند. پس اینگونه نیست که اهل سنت به طور کلی خمس راجایزندانند.