پایان نامه سطح سه : حقوق طبيعي در فقه اسلامي / كلثوم رضانژاد قادي

1393/10/13  |  3،113 بازدید

محقق: كلثوم رضا نژاد قادي

موضوع : حقوق طبيعي در فقه اسلامي

چكيده:

آنچه از اين بررسي به دست آمده اينكه مكتب حقوق فطري يا طبيعي از كهن­ترين مكتب­هاي حقوقي به شمار مي­رود و بعضي از دانشمندان آن را به فيثاغورث نسبت داده­اند. اين مكتب حقوقي در ميان سوفسطائيان و هم­چنين فلاسفه بزرگ يونان مانند سقراط و افلاطون و ارسطو مورد توجه بوده است. اين مكتب از جامعه­ي رومي به جامعه­ي مذهبي مسيحيت راه يافت.

مباني نظري حقوق طبيعي از ديدگاه اسلام به صورت مطلق قابل پذيرش نيست. از منظر اسلام، عقل بشري در امور دنيوي تشخيص مصلحت را دارد. اما توانايي تشخيص مصالح كلي كه هم شامل زندگي دنيوي و هم زندگي اخروي مي­شود را ندارد. اسلام انسان را خدا محور مي­داند، فطرت او را توحيدي مي­داند و او را صاحب كرامت ذاتي و ارزشي مي­داند، به خاطر همين كرامت و به دليل خدا محوري انسان، برا رفتارهاي او خط و مشي خاصي در نظر مي­گيرد. چالش­هاي مهم ميان حقوق طبيعي و نظام فقهي به اختلاف اين دو در همين مباني مورد نظر بر مي­گردد. از اين رو مشاهده مي­شود كه اگرچه هر دو از حقوقي مانند آزادي، برابري، حق حيات و ماتلكيت دفاع مي­كنند، اما اساسا آزادي يا برابري و يا حق حيات مورد نظر اسلام با آزادي، برابري و حق حيات مطرح شده در حقوق طبيعي از دو جنس متفاوت هستنهد.

وجوه هم­گرايي و واگرايي حقوق طبيعي و نظام فقهي اسلام را به طور خلاصه مي­توان اينگونه بر شمرد:

1-    حق حيات: حقوق طبيعي حق حيات را به صورت مطلق مي­شمارد در حالي كه نظام فقهي اسلام، گرچه حق حيات را محترم مي­شمارد، اما آن را محدود به حدود و مشروط به شروطي مي­داند و مثلا در مورد مرتكب قتل نفس، حق حيات او متزلزل مي­شود.

2-     آزادي: آزادي شامل آزاداي بيان، آزادي عقيده و آزادي سياسي مي­شود و به صورت مطلق مورد ژذيرش و توجه حقوق طبيعي قرار مي­گيرد. در اسلام نيز آزادي محترم شمرده شده اما به صورت مطلق و بدون حد و حصر پذيرفتني نيست.

3-    برابري: برابري نيز يكي از اركان اصلي حقوق طبيعي است كه در اسلام نيز پذيرفته شده است و اصولا داعيه اسلام عدالت و برابري است اما از آنتجا كه مبانمي نظري حقوق طبيعي با مباني فقهي اسلام متفاوت است مفهوم برابري نيز در اسلام و حقوق طبيعي متفاوت است.

4-    حق مالكيت: اسلام نيز مالكيت انسان­ها را محترم شمرده و هر كس را مالك دسترنج و حاصل تلاش خويش مي­داند.

كليد واژه­ها:

حق، تكليف، انسان، حقوق طبيعي، فقه، آيات، روايات.